Η υπόφυση είναι μέρος του ενδοκρινικού συστήματος, του ορμονικού συστήματος του σώματος. Έχει περίπου το μέγεθος ενός μπιζελιού. Κάθεται στη βάση του εγκεφάλου, περίπου πίσω από τη γέφυρα της μύτης. Παράγει αρκετές ορμόνες και ελέγχει άλλους αδένες, όπως ο θυρεοειδής αδένας και τα επινεφρίδια. Έχει δύο μέρη, έναν πρόσθιο λοβό και έναν οπίσθιο λοβό. Κάθε λοβός απελευθερώνει διαφορετικές ορμόνες. Η υπόφυση είναι συνδεδεμένη με τον υποθάλαμο, ένα τμήμα του εγκεφάλου που συνδέει το νευρικό και το ενδοκρινικό σύστημα
Ποια είναι ο ρόλος της υπόφυσης;
Η υπόφυση παράγει πολλές ορμόνες που ρυθμίζουν τις σωματικές λειτουργίες:
- Φλοιοτρόπος ορμόνη: Η ACTH αναγκάζει τα επινεφρίδια να παράγουν κορτιζόλη. Αυτή η ορμόνη βοηθά το σώμα σας να ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση, να ανταποκρίνεται στις λοιμώξεις και να ελέγχει τον μεταβολισμό.
- Θυλακιοτρόπος ορμόνη: Η FSH επηρεάζει την αναπαραγωγή, βοηθώντας στην απελευθέρωση των ωαρίων στις γυναίκες και στη δημιουργία σπέρματος στους άνδρες.
- Αυξητική ορμόνη: Η GH ελέγχει την ανάπτυξη στην παιδική και εφηβική ηλικία. Στους ενήλικες διατηρεί τη δομή του σώματος και την παραγωγή ενέργειας.
- Ωχρινοτρόπος ορμόνη: Η LH, μαζί με την FSH, βοηθά στην αναπαραγωγή.
- Προλακτίνη: Εμπλέκεται στην παραγωγή μητρικού γάλακτος (γαλουχία).
- Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη: Η TSH ελέγχει την ποσότητα των ορμονών που παράγονται από τον θυρεοειδή αδένα.
- Αντιδιουρητική ορμόνη: Η ADH βοηθά τα νεφρά να διαχειριστούν την ποσότητα του νερού στο σώμα.
- Οξυτοκίνη: Αυτή η ορμόνη βοηθά στον έλεγχο των λειτουργιών του αναπαραγωγικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της γέννησης και της γαλουχίας.
Διαταραχές της υπόφυσης
Οι διαταραχές της υπόφυσης αφορούν την υπερέκκριση ή αντίθετα τη μειωμένη έκκριση μίας η περισσοτέρων ορμονών. Τις περισσότερες φορές, αυτές οι διαταραχές προκαλούνται από κάποιο όγκο της υπόφυσης. Οι περισσότεροι όγκοι της υπόφυσης είναι καλοήθεις αλλά όταν ένας όγκος αναπτύσσεται πάνω ή κοντά στην υπόφυση μπορεί:
- Αλλάξει την παραγωγή ορμονών, οδηγώντας σε συμπτώματα όπως αύξηση βάρους, καθυστέρηση ή υπερβολική ανάπτυξη, υψηλή αρτηριακή πίεση, χαμηλή σεξουαλική ορμή ή αλλαγές στη διάθεση.
- Πιέζει την υπόφυση, τα οπτικά νεύρα ή τον εγκεφαλικό ιστό, προκαλώντας προβλήματα όρασης ή πονοκεφάλους.
Που οφείλονται οι διαταραχές της υπόφυσης;
Τα αδενώματα της υπόφυσης είναι η κύρια αιτία των διαταραχών της. Οι όγκοι αυτοί συχνά προκαλούν την υπόφυση να παράγει πολύ ή πολύ λίγη ορμόνη.
Άλλες κοινές αιτίες διαταραχών της υπόφυσης περιλαμβάνουν:
- Τραύμα στο κεφάλι
- Αιμορραγία μέσα ή κοντά στην υπόφυση
- Ορισμένα φάρμακα και θεραπείες για τον καρκίνο
Τι είναι το αδένωμα της υπόφυσης;
Το αδένωμα της υπόφυσης είναι ένας καλοήθης όγκος στην υπόφυση. Δεν εξαπλώνεται σε άλλα μέρη του σώματός σας, αλλά καθώς τα αδενώματα της υπόφυσης μεγαλώνουν, μπορούν να ασκήσουν πίεση σε κοντινές δομές και να προκαλέσουν συμπτώματα. Τα αδενώματα της υπόφυσης με βάση το αν παράγουν ή όχι επιπλέον ορμόνες διακρίνονται σε
- Λειτουργικά (εκκριτικά) αδενώματα: Αυτά τα αδενώματα απελευθερώνουν επιπλέον ορμόνες της υπόφυσης, οι οποίες προκαλούν ορισμένα συμπτώματα ή/και καταστάσεις ανάλογα με την ορμόνη που απελευθερώνει.
- Μη λειτουργικά (μη εκκριτικά) αδενώματα: Αυτά τα αδενώματα, που είναι και τα πιο συχνά, δεν απελευθερώνουν ορμόνες, αλλά μπορούν να συμπιέσουν τις κοντινές δομές εάν αναπτυχθούν.
Τα αδενώματα της υπόφυσης ταξινομούνται επίσης με βάση το μέγεθός τους:
- Μικροαδενώματα: Αυτά τα αδενώματα είναι μικρότερα από 10 χιλιοστά.
- Μακροαδενώματα: Αυτά τα αδενώματα είναι μεγαλύτερα από 10 χιλιοστά και είναι δύο φορές πιο συχνά σε σύγκριση με τα μικροαδενώματα.
Ποια είναι τα συμπτώματα του αδενώματος της υπόφυσης;
Τα συμπτώματα των αδενωμάτων της υπόφυσης ποικίλλουν ευρέως ανάλογα με διάφορους παράγοντες, όπως μέγεθος και το εάν πρόκειται για λειτουργικό ή μη. Τα μακροαδενώματα προκαλούν πιεστικά συμπτώματα, όπως προβλήματα όρασης και πονοκέφαλο αλλά και ανεπάρκεια μίας ή περισσότερων ορμονών. Κάθε ανεπάρκεια ορμόνης της υπόφυσης προκαλεί διαφορετικά συμπτώματα. Ένα λειτουργικό ή εκκριτικό αδένωμα της υπόφυσης απελευθερώνει περίσσεια ορμονών. Τα λειτουργικά αδενώματα της υπόφυσης μπορούν να προκαλέσουν πολλά διαφορετικά συμπτώματα ανάλογα με το ποιες ορμόνες της υπόφυσης απελευθερώνουν.
- Προλακτινώμα. Τα προλακτινώματα δημιουργούν περίσσεια προλακτίνης και είναι ο πιο κοινός τύπος αδενώματος της υπόφυσης. Τα υψηλά επίπεδα προλακτίνης μπορούν να διαταράξουν τις φυσιολογικές αναπαραγωγικές λειτουργίες παρεμβαίνοντας στις ορμόνες που παράγονται από τους όρχεις ή τις ωοθήκες.
- Σωματοτρόπα αδενώματα. Παράγουν περίσσεια αυξητικής ορμόνης και αποτελούν περίπου 2 στους 10 όγκους της υπόφυσης. Προκαλούν διαφορετικά συμπτώματα ανάλογα με την ηλικία. Στους ενήλικες, αυτά τα αδενώματα είναι μια κοινή αιτία μεγαλακρίας, μια σπάνια αλλά σοβαρή πάθηση που προκύπτει από υπερβολική αυξητική ορμόνη. Επηρεάζει τα οστά και τους ιστούς του σώματός σας και τα κάνει να αναπτύσσονται με μη φυσιολογικούς τρόπους. Επηρεάζει επίσης σημαντικές μεταβολικές λειτουργίες όπως τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα και μπορεί να αυξήσει το μέγεθος της καρδιάς. Στα παιδιά και τους εφήβους, τα σωματοτρόπα αδενώματα είναι η αιτία γιγαντισμού.
- Κορτικοτρόπα αδενώματα. Παράγουν επιπλέον φλοιοτρόπο ορμόνη (ACTH). Αντιπροσωπεύουν περίπου 1 στους 10 όγκους της υπόφυσης. Η ACTH ενεργοποιεί τα επινεφρίδια σας να παράγουν στεροειδείς ορμόνες, συμπεριλαμβανομένης της κορτιζόλης προκαλώντας σύνδρομο Cushing. Αυτό προκαλεί πολλά συμπτώματα, όπως:
- Αρτηριακή υπέρταση.
- Μυϊκή αδυναμία.
- Μώλωπες.
- Φαρδιές (> 1 εκατοστό), μωβ ραγάδες στην κοιλιά.
- Οστεοπόρωση.
- Συμπιεστικά κατάγματα.
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.
- Θυρεοτρόπα αδενώματα. Παράγουν περίσσεια θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) και είναι πολύ σπάνια. Η περίσσεια TSH οδηγεί σε περίσσεια θυρεοειδικής ορμόνης, η οποία προκαλεί μια κατάσταση που ονομάζεται υπερθυρεοειδισμός και επιταχύνει το μεταβολισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα συμπτώματα όπως:
- Ταχυκαρδία
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους.
- Εφίδρωση.
- Τρόμο άκρων.
- Ανησυχία.
- Γοναδοτρόπα αδενώματα. Παράγουν περίσσεια γοναδοτροπινών, οι οποίες είναι η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) και η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH). Είναι πολύ σπάνια και μπορεί να προκαλέσουν ακανόνιστη έμμηνο ρύση και σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS) σε γυναίκες. Σε άνδρες μπορεί να προκαλέσει μεγέθυνση των όρχεων, βαθύτερη φωνή, αλωπεκία στους κροτάφους και ταχεία τριχοφυΐα στο πρόσωπο. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν πρώιμη εφηβεία στα παιδιά.
Πώς αντιμετωπίζεται το αδένωμα της υπόφυσης;
Τα αδενώματα αντιμετωπίζονται με χειρουργική επέμβαση, φάρμακα, ακτινοβολία ή συνδυασμό αυτών των θεραπειών. Καθώς κάθε αδένωμα της υπόφυσης είναι διαφορετικό, εσείς και η ομάδα περίθαλψής σας θα καταλήξετε σε ένα σχέδιο θεραπείας που λειτουργεί καλύτερα για εσάς.
Μπορούν να προληφθούν τα αδενώματα της υπόφυσης;
Δυστυχώς, δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα για να αποτρέψετε την ανάπτυξη αδενώματος της υπόφυσης. Τα περισσότερα αδενώματα της υπόφυσης εμφανίζονται τυχαία, αλλά σχετίζονται επίσης με ορισμένες σπάνιες γενετικές καταστάσεις
Εφόσον ένα αδένωμα της υπόφυσης είναι μικρό και δεν προκαλεί συμπτώματα, μπορείτε να ζήσετε με αυτό. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι έχουν αδένωμα της υπόφυσης όταν κάνουν μια απεικονιστική εξέταση εγκεφάλου για έναν άλλο λόγο.
Εάν έχετε μεγάλο και/ή λειτουργικό αδένωμα της υπόφυσης, πιθανότατα θα χρειαστείτε θεραπεία, καθώς ορισμένα αδενώματα της υπόφυσης μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την υγεία και την ποιότητα ζωής σας.
Εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία, ορισμένα αδενώματα της υπόφυσης —κυρίως μακροαδενώματα και λειτουργικά αδενώματα— μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας. Τα θέματα υγείας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ορμόνη που εκκρίνει το αδένωμα.
Μια πολύ σπάνια επιπλοκή των αδενωμάτων της υπόφυσης που δεν αντιμετωπίζονται, είναι η αποπληξία της υπόφυσης. Είναι μια επείγουσα ιατρική κατάσταση που προκαλείται συνήθως από αιμορραγία μέσα σε ένα αδένωμα της υπόφυσης. Όσο μεγαλύτερο είναι το αδένωμα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για αποπληξία της υπόφυσης. Η αποπληξία συνήθως έχει γρήγορη έναρξη συμπτωμάτων, τα οποία μπορεί να είναι απειλητικά για τη ζωή. Αν και η αποπληξία είναι σπάνια, είναι σοβαρή και πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα.
Το να ανακαλύψετε ότι έχετε όγκο στην υπόφυση μπορεί να είναι τρομακτικό. Τα καλά νέα είναι ότι τα αδενώματα της υπόφυσης είναι σχεδόν πάντα καλοήθη και η θεραπεία οδηγεί σε καλά αποτελέσματα στις περισσότερες περιπτώσεις. Να θυμάστε ότι ο γιατρός σας είναι ο συνεργάτης σας στην επίτευξη των καλύτερων αποτελεσμάτων για την υγεία σας, επομένως φροντίστε να τον ενημερώνετε για τυχόν αλλαγές στο πώς αισθάνεστε.
